Dział opracowano na podstawie materiałów ;
 - Jan Jankowski  - "Nasz polski kanarek"
 - Paweł Pogodała  - "Ptaki egzotyczne"
 - A. Borecki  - "Hodowla i pielęgnowanie kanarka - szlachetnego turkota"
 - Krzysztof Jabłoński  - "Kanarki"
 - Andrzej G. Kruszewicz   - "Hodowla ptaków ozdobnych. Gatunki, pielęgnacja, choroby"
 - Praca zbiorowa  - "Kompendium Terapii Chorób Ptaków"

Pochodzenie kanarków

Kanarki należą do dużej rodziny kulczyków, która zasiedla prawie całą Europę, część Afryki i Azji. Kulczyk kanaryjski (Serinus canaria), czyli kanarek dziki, zamieszkuje archipelag Wysp Kanaryjskich oraz Madera. Jego środowiskiem naturalnym są głównie rozległe, zakrzewione łąki, obrzeża lasów, parki i sady. Kanarek dziki chętnie gnieździ się w pobliżu siedzib ludzkich, śpiewając przez dziewięć miesięcy w roku. Można spotkać go również w okolicach górzystych, na brzegach lasów, w ogrodach i winnicach. W porze lęgowej kanarki żyją parami, a jesienią gromadzą się po 30 do 60 sztuk. Gniazduje od lutego do lipca. W dogodnych warunkach klimatycznych kanarki wyprowadzają w tym czasie trzy lęgi.

Gniazdo buduje samiczka, bardzo starannie i kunsztownie. Jest ono zawsze umieszczone w rozwidleniu gałęzi gęstej korony drzewa lub krzewu, na wysokości około 3 m. Jaja, których może być 3 do 5, wysiadują oboje rodzice na przemian przez 14 dni, nocą siedzi w gnieździe zawsze samiczka. Pożywieniem kanarka dzikiego są dojrzałe i na pół dojrzałe nasiona traw, chwastów i krzewów oraz owoce i młode pędy roślin. W okresie lęgów kanarki zjadają duże ilości owadów i ich larw. Młode kanarki po 14 dniach opuszczają gniazdo, a samodzielność uzyskują po 21 dniach życia. Dorosły kanarek dziki ma wielkość około 13 cm.

Głowa jest zielona z odcieniem brunatnym. Od podgardla ku piersi barwa zielona stopniowo przechodzi w żółtą. Żółta barwa prześwieca także na licach ptaka. Brzuch i podogonowe pióra pokrywowe są zielone. Na bokach ciała występują szarobrunatne smużki, które u samczyków są bardziej wyraźne. Plecy mają barwę ciemnozieloną z podłużnymi szarymi smużkami. Lotki i sterówki są brunatnoszafirowe z szarobiałymi obrzeżami. Ubarwienie samiczki jest mniej intensywne niż samca. Udomowienie dzikiego kanarka zaczęło się w roku 1496, gdy Hiszpanie zagarnęli Wyspy Kanaryjskie. Donośny i melodyjny ptasi śpiew, nigdy przedtem nie słyszany przez nowo przybyłych, zwrócił ich uwagę i w niedługim czasie przekonano się, że pierzasty śpiewak daje się z łatwością oswoić i przystosować do życia w warunkach domowych.

Odkryto u niego również zdolność uczenia się zasłyszanych dźwięków. W miarę rozwoju cywilizacji i stosowania w hodowli kanarków coraz doskonalszych klatek wzrastała liczba ptaków wyhodowanych w warunkach sztucznych i śpiewających inaczej niż dzikie kanarki. Przemiany w śpiewie i wyglądzie zewnętrznym ptaków następowały powoli, dopiero w 1600 roku wyhodowano pierwszego kanarka o żółtym ubarwieniu. Znajdował on coraz więcej amatorów i po pewnym czasie nie tylko ludzie zamożni, ale i biedni zaczęli się nim interesować. Zaczęto też stosować rozmaite kryteria doboru rodziców celu uzyskania potomstwa o pożądanym ubarwieniu, zwłaszcza szeków o barwie żółtej z czarną lub żółtej zbrunatnozieloną. Ogólnie można stwierdzić, że wiek XV to okres, w którym kanarki zostały odkryte i przywiezione do Hiszpanii.

W XVI wieku dotarły do Włoch, gdzie znalazły wielu wielbicieli i gdzie z szaro-żółto-zielonych ptaków uzyskano żółte. Następnie kanarki dotarły do Niemiec, najpierw do Tyrolu, a później do gór harceńskich. Niemieccy hodowcy przywiązywali dużą wagę do śpiewu ptaka i tę właśnie cechę doskonalili. W tym samym mniej więcej czasie kanarki rozprzestrzeniły się we Flandrii i w Anglii. W drugiej połowie XVIII wieku nastąpił znaczny rozwój hodowli kanarków w Europie Zachodniej. W Holandii uzyskano w wyniku mutacji kanarka o ubarwieniu cynamonowym, nazwanego Izabelą od imienia córki hodowcy. W Niemczech pojawiły się kanarki białe, również uzyskane dzięki mutacji. Anglicy wskutek odpowiedniego doboru osobników zapoczątkowali hodowlę coraz większych kanarków o odmiennych niż u protoplastów posturze i upierzeniu.

Pod koniec XIX wieku mieli już kanarki o ubarwieniu jaszczurkowatym, krępawe i smukłe, garbate oraz olbrzymy mierzące od 18 do 21 cm. Holendrzy, Belgowie i Francuzi dzięki odpowiedniemu kojarzeniu ptaków lęgowych uzyskali kanarki o nowym układzie piór pokrywowych i kształcie ciała. Do eksperymentów wybierano kanarki o prostych, szczudłowatych nogach, smukłej sylwetce i długich piórach pokrywowych, które miały tendencję do zwijania się. Z osobników tych wyhodowano najpiękniejszego kanarka trębacza paryskiego zwanego również kanarkiem paryskim kędzierzawym.

W ostatnim stuleciu powstało kilkanaście odmian kanarków kędzierzawych o różnym ukształtowaniu fryzur i sylwetek. Z pewnością powstanie jeszcze wiele nowych odmian tych ptaków, ponieważ indywidualni hodowcy i stowarzyszenia wielu krajów stawiają sobie za cel otrzymywanie coraz ciekawszych kanarków. Prawie każda światowa wystawa kanarków, ptaków egzotycznych i bastardów potwierdza, że zaszły ogromne zmiany w sylwetkach ptaków, ich ubarwieniu i układzie piór. Wciąż nowych doświadczeń dokonuje się również z kanarkami śpiewakami.

O ile u kanarków kształtnych i kolorowych śpiew jest sprawą drugorzędną, gdyż ważniejsze są ich cechy zewnętrzne, o tyle u kanarków śpiewaków zasadniczą cechą jest doskonały śpiew, odpowiednio ukształtowany i oceniany na konkursach według uzgodnionych systemów. Często słyszy się pytanie, czy kanarki kształtne i kolorowe potrafią śpiewać, jaki jest ich śpiew i czy w ogóle może się podobać. Otóż wszystkie odmiany kanarków są dobrymi śpiewakami, najpiękniej jednak śpiewają ptaki selekcjonowane i kojarzone specjalnie pod kątem tej cechy.

Podział

Kanarki śpiewaki   - Kanarki kształtne -    Kanarki kolorowe

Kanarki śpiewaki

Kanarek harceński
Jest to jeden z najlepszych śpiewaków z całej ptasiej gromady, przy czym jego śpiew ukształtował się przy wybitnej pomocy człowieka. Kanarki harceńskie nazywa się u nas niekiedy "szlachetnymi". Nazwa ta powstała przed wielu laty. śpiew kanarka harceńskiego różni się od śpiewu innych kanarków, nie jest tak lekki, sprawia wrażenie bardzo melodyjnego.

Kanarek flandryjski wodnotokowy
Kanarka tego hoduje się w krajach Flandryjskich od 150 lat. Liczba jego miłośników stale rośnie, poza Belgią i Holandia rozpowszechnił się także we Włoszech, Francji i Stanach Zjednoczonych. Kanarek flandryjski jest nieco większy od kanarka harceńskiego. Ubarwienie jego piór jest przeważnie żółte, dopuszczalne są jednak lekkie domieszki innej barwy. Krzyżowanie ptaków jest nie wskazane, wpływa ujemnie na śpiew.

Kanarek hiszpański timbrador
Odmiana ta powstała prawdopodobnie ze skrzyżowania kanarka harceńskiego z kanarkiem dzikim. Wielkość i postura jest podobna do kanarka dzikiego. Jego sylwetka jest stożkowata, boki są pięknie zaokrąglone. Głowa jest mała i okrągła, dziób stożkowaty, niedługi i odpowiedni do kształtu głowy. Ubarwienie kanarka hiszpańskiego może być bardzo różne, ale bez koloru czerwonego.

Kanarek śpiewak amerykański
Jest to rasa mało znana ogółowi hodowców, ale wiadomo już, że ptak ten ma odznaczać się wszystkimi dodatnimi cechami innych ras. Obecnie tworzy się kanarka o właściwym układzie piór, odpowiedniej posturze, dobrym śpiewie i różnych odmianach ubarwienia.

Kanarki kształtne, czubate i inne

Border
Jest to kanarek bardzo popularny na wyspach brytyjskich oraz w państwach Europy Zachodniej. Ponad 100 lat hoduje się go według ustalonego standardu. Główną cechą borderów jest nad wyraz spokojny tryb życia. Szybko przyzwyczajają się do swoich opiekunów i nowego otoczenia. Dla początkujących hodowców jest to kanarek wręcz idealny. Wielkość ptaka dochodzi do 14 cm.

Crested i Crestbred
Jest to w zasadzie ta sama rasa, ale kanarki te różnią się układem piór na głowie. Crested ma na głowie najpiękniejszą i największą koronkę. Kanarek gładkogłowy tej samej rasy jest zwany przez angielskich hodowców Crestbred. Wielkość obydwu ptaków jest identyczna - minimum 16 cm. Budowa ciała, pozostałe upierzenie, sposób bycia i śpiew również są jednakowe.

Lizard
Zwany jest również kanarkiem jaszczurowatym, ze względu na ubarwienie niektórych piór pokrywowych, na których są wyraźne grube cętki. Nie ustalono dokładnie gdzie i kiedy powstała ta odmiana kanarka. W XVII wieku Lizard był znany we Francji i w Angli. Swój wygląd zawdzięcza hodowcom angielskim. Wielkość ciała wynosi 13 - 14 cm. Charakterystyczną cechą lizarda jest znajdująca się na wierzchołku głowy okrągła plama podstawowej barwy upierzenia ptaka.

Norwik
Należy do najlepiej ukształtowanych kanarków angielskich. Kiedyś hodowano norwiki o ubarwieniu intensywnie żółtym, selekcja jednak po pewnym czasie spowodowała ubytki w upierzeniu ptaków i nie korzystne zmiany ich sylwetki. Piękne ubarwienie piór u kanarka było zawsze bardzo ważne, w Anglii zaczęto więc barwić norwiki na czerwono dodając do karmy pierzącym się ptakom korzenie zawierające czerwony barwnik.

Koroniak niemiecki
Ptak ten pochodzi w prostej linii od kanarka harceńskiego, pierwsze okazy uzyskano około 1670 roku. Do zalet tego pięknego ptaka należał ładny, urozmaicony śpiew odziedziczony po przodkach. Obecnie koroniaki niemieckie hoduje się we wszystkich możliwych wariantach ubarwienia, zalicza się je do kanarków kształtnych i wystawia na konkursy.

Gloster
Jest to miniaturowa rasa kanarka kształtnego. Powstała w wyniku skrzyżowania różnych ras kanarków, do których należały Crested, Norwich, Border oraz kanarek harceński. Nazwa pochodzi od nazwy miasta Gloucestershire, w którym w latach dwudziestych poprzedniego stulecia ptaki tej rasy po raz pierwszy zostały wystawione na konkurs. Gloster występuje w dwóch odmianach. Jedna to ptaki z koronką, druga to ptaki gładkogłowe, zwane Gloster Consort, ptak ten posiada łaską i szeroką główkę. Koronka zaś musi musi być idealnie okrągła.

Belgijski garbus
Rasa ta znana jest i hodowana od ponad 200 lat. Rozpowszechniana jest zwłaszcza w krajach flamandzkich. Najcenniejszą zaletą tego kształtnego kanarka jest to, jeśli na polecenie przybierze odpowiednią pozę w której jego szyja jest wyciągnięta poziomo, grzbiet i ramiona tworzą garb, a nogi są ustawione szczudłowato i przesunięte do przodu. W sylwetce ptaka zaznacza się wyraźny kąt. Im ptak dłużej potrafi wytrwać w tej pozycji, tym wyżej jest oceniany. Wielkość 16 - 17 cm.

Kanarek monachijski
Ptak ten w Niemczech jest hodowany od 1870 roku. Pierwotny kształt był kombinacją elementów sylwetki paryskiego trębacza, kanarka kędzierzawego i belgijskiego garbusa.

Włoski garbus
Jest to najdelikatniejszy ze wszystkich kanarków, ma skąpe upierzenia potrzebuje dużo ciepła i nie może być trzymany w temperaturze poniżej 20 stopni.

Kędzierzawy północnoholenderski
Jest to kędzierzawy kanarek o trzech zasadniczych fryzurach, nieco mniejszy od paryskiego trębacza.

Kędzierzawy południowoholenderski
Kanarek ten został wyhodowany przed stu laty z połączenia belgijskiego garbusa i paryskiego trębacza. Dowodem tego rodowodu jest podobieństwo cech zewnętrznych.

Paryski trębacz
Zwany też paryskim kanarkiem fryzurowanym, został wyhodowany ponad dwieście lat temu i należy do najstarszych kanarków kształtnych. Układ jego upierzenia może świadczyć o tendencjach artystycznych w owych czasach. Swoją nazwę kanarek zawdzięcza charakterystycznemu śpiewowi, na który składają się różne flety, trele oraz dźwięki przypominające brzmienie trąbek. Wielkość ptaka przekracza 19 cm, według niektórych źródeł istnieją kanarki tej rasy dorastające do 23 cm.

Kędzierzawy mediolańczyk
Wiele odmian kanarków kształtnych i kolorowych miało swój udział w ustalaniu jego obecnego kształtu, upierzenia i koloru. Mediolańczyki mogą być różnej barwy, nie występuje wśród nich tylko zielona. Ubarwienie w każdym innym kolorze powinno być jednolite.

Szkocki garbus
Rodzinnym miastem tego kanarka kształtnego jest Glasgow w Szkocji, gdzie przed 150 laty po raz pierwszy wystawiono go do konkursu. Na ukształtowanie ptaka miały prawdopodobnie wpływ dwie różne rasy kanarków, mianowicie belgijski garbus i holenderski kędzierzawy. Wielkość szkockiego garbusa przekracza 17 cm.

Jorkszyr
Jest to najpopularniejszy kanarek kształtny, piękny ptak o wspaniałej, smukłej sylwetce. Został wyhodowany w 1870 roku w angielskim hrabstwie Yorkshire. Pierwotnym założeniem hodowców angielskich było uzyskanie ptaka o bardzo smukłym ciele, którego szerokość wynosiłaby około 2,5 cm, a długość 17 cm. Selekcja w tym kierunku doprowadziła do uzyskania ptaków o zdeformowanej sylwetce, które nie mogły konkurować z wyhodowanym wcześniej i dobrze już znanym olbrzymem Lancashire. Dopiero gdy obrano inny kierunek selekcji zdystansował wszystkie inne kanarki kształtne hodowane w Anglii.

Lancashire
Kanarek olbrzym, jeden z największych, długość ciała wynosi 19 - 21 cm. Rasa ta powstała przed 200 laty. Po pewnym czasie, na skutek zainteresowania się hodowców angielskich innymi, nowo powstałymi rasami kanarków, olbrzym stał się mało popularny i groziła mu całkowita zagłada. Od 1959 roku prowadzi się jednak intensywną odbudowę tej starej rasy dużych ptaków i jak podają fachowe źródła angielskie, wszystko jest na jak najlepszej drodze ku temu ku temu, by kanarek ten był stałą ozdobą wystaw.

Japoński garbus
Jest on znany w szerokich kręgach hodowców kanarków na całym świecie dopiero od niedawna. Rasa ta została ukształtowana około 50 lat temu i szybko zyskała wielu miłośników. Hoso jest kanarkiem kształtnym o dobrze utrwalonych cechach dziedzicznych, dobrze przekazywanych potomstwu. Trudno dziś ustalić jakie rasy kanarków kształtnych brały udział w tworzeniu tego kanarka. Przypuszczalnie były to szkocki i belgijski garbus oraz monachijski kanarek kształtny. Hoso ma cechy każdego z nich. Jest dobrym śpiewakiem, jest też niezwykle płodny. Japończycy masowo hodują te kanarki, co roku wieleset tysięcy sztuk trafia na rynek Stanów Zjednoczonych.

Kanarki kolorowe

Prawie trzysta lat temu dokonywały się zmiany standardowego ubarwienia dzikiego kanarka w kierunku czterech podstawowych obecnie barw - żółtej, białej, szarozielonej i cynamonowej. Zmianom tym sprzyjały nowe warunki bytu, jakie stwarzała hodowla domowa, bez zagrożeń ze strony drapieżców. Hodowców nadal nie zadawalały uzyskane barwy. Skrzyżowano kanarka z ptakiem innego gatunku. W dalszym ciągu dokonuje się wielu krzyżówek z przeróżnymi ptakami z rzędu wróblowatych i prawie zawsze uzyskuje się bastardy nie nadające się do reprodukcji z powodu bezpłodności.

Na początku lat dwudziestych ubiegłego stulecia (inne źródła podają 1939 - 1944 ) Dams i Martens z Królewca dokonali pierwszej udanej krzyżówki kanarka z czyżykiem czerwonym, zwanym również czyżykiem kapucynkiem (Spinus cucullatus) pochodzącym zAmeryki Południowej. Kolorowy kanarek ma w porównaniu z kanarkiem harceńskim nieco uboższy śpiew. Dla hodowców kanarków kolorowych nie jest to jednak ważne. Uważają oni że piękno kolorów (dziś jest ich około dwieście) wynagradza im braki w śpiewie. Mimo to kanarki kolorowe są chętnymi śpiewakami. Śpiew ich jest mocno urozmaicony.

Jak podają źródła u kanarków szarozielonych barwna mutacja ukazała się z końcem XVI i początkiem XVII wieku. Z tych mutantów w wyniku krzyżowania wyselekcjonowanych osobników otrzymano w następnych pokoleniach kanarki o ubarwieniu żółtym, biały, oraz izabelowatym (jasnożółtawym). Krzyżując dalej poszczególne osobniki między sobą, otrzymano różne kombinacje upierzenia barwnego ptaków.

Kanarki zielone są najbardziej zbliżone swym ubarwieniem do ptaków z wysp Kanaryjskich. Są one silniejsze i płodniejsze od innych odmian barwnych kanarka i lepiej, według opinii znawców śpiewają. Gdy krzyżujemy kanarka zielonego z kanarkami innych barw, uzyskujemy poprawienie żywotności i zdrowotności otrzymanego z tej krzyżówki potomstwa. Krzyżując n.p z kanarkiem zielonym kanarki żółte o jaśniejszym ubarwieniu, otrzymujemy osobniki w intensywniejszym, jasnożółtym kolorze i osobniki zielone.

Kanarki żółte w różnych odcieniach, kanarki zółte z zielonymi lub burymi plamami (tak zwane przez hodowców szeki) pojawiają się w potomstwie krzyżówki kanarka żółtego z zółtym.

Kanarki białe bywają odmiany niemieckiej lub angielskiej. Pierwsze charakteryzują się występowaniem słabego zabarwienia żółtego na lotkach i zgięciu skrzydeł. Kojarzone między sobą kanarki niemieckie białe dają w następnym pokoleniu zawsze część osobników białych i część żółtych.

Kanarek izabelowaty, występuje w dwóch odmianach. W piórach występują barwniki; żółty i brunatny(czarnego brak). Odmiana ciemna (cynamonowa) oraz odmiana jasna (słomkowa) może być krzyżowana ze wszystkimi odmianami barwnymi kanarków, a w wyniku tych krzyżówek otrzymamy osobniki u których prawie z reguły grzbietowa strona ciała i skrzydła są izabelowate, a brzuszna strona ciała i nad ogonie są koloru właściwego dla odmiany użytej do tego krzyżowania.

Kanarek czerwony jak wszystkie odmiany które możemy hodować w wyniku krzyżowania z nim, przybiera swoją stałą barwę dopiero po przejściu pierwszego i drugiego pierzenia. Aby uniknąć błędnego koloru piór albo ich wypadania w czasie pierzenia lub między pierzeniami, kanarki czerwone lub ich mieszańce należy dobrze karmić podając dużo tartej marchwi, szpinak, mniszek lekarski, a więc dodatki zawierające dużo karotenu.

Kanarki rzędu 1 - lipochromowe
Kanarki rzędu 2 - czarne
Kanarki rzędu 3 - agatowe
Kanarki rzędu 4 - brunatne
Kanarki rzędu 5 - izabelowate

Bastardy, czyli mieszańce

Pisząc o bastardach mam na myśli hodowlę polegającą na krzyżowaniu różnych gatunków ptaków, różnie wyglądających, ale należących do ziarnojadów. Kanarek dziki (Serinus canaria canaria), który zamieszkuje Wyspy Kanaryjskie, tak jak i nasz kanarek hodowany przez człowieka, należy do rodzaju kulczyków (Serinus), rodziny łuszczaków (Fringillidae) z rzędu wróblowatych (Pusseriformes), najliczniejszego w gromadzie ptaków (Aves), który liczy około 6000 gatunków. Do rodziny łuszczaków, która dzieli się na wiele rodzajów, należy także między innymi często krzyżowany z samicą kanarka szczygieł (Carduelis carduelis). Krzyżując więc kanarka z kolczykiem mówimy o krzyżówce dwóch gatunków w obrębie rodzaju. Krzyżując zaś kanarka na przykład ze szczygłem mówimy o krzyżówce dwóch gatunków w obrębie rodziny, ale między dwoma rodzajami. Pamiętajmy, że kanarka łączy się najczęściej z innymi pokrewnymi ptakami ziębowatymi. Natomiast krzyżowanie kanarków między sobą polega na kojarzeniu przedstawicieli różnych ras lub osobników różniących się jedynie odmianą, a więc budową czy barwą upierzenia.

W warunkach naturalnych, a więc na wolności prawie nigdy nie dochodzi do kojarzenia się ptaków należących do różnych gatunków. Ich tryb życia i zachowanie się są bowiem nawet przy bliskim pokrewieństwie różne, ponadto zwykle jest do dyspozycji wystarczająca liczba partnerów, samic i samców tego samego gatunku. Tylko w niewoli ze względu na brak partnera dochodzi dosyć często do kojarzenia się dwóch różnych gatunków ptaków ze sobą. Jeżeli trzymamy samicę kanarka w jednej wolierze na przykład z samcem makolągwy, szczygła, dzwońca lub czyżyka i żadne z nich nie ma możności wyboru partnera, wtedy może dojść do pokrycia i wychowania młodych z takiej krzyżówki. Te młode są mieszańcami (bastardami) kanarka z ptakiem dziko żyjącym. Mieszańce są w dużej części bezpłodne. Do krzyżówek używa się samic kanarka tak zwanych pierwiastek, to znaczy takich, które nie miały Jeszcze potomstwa z kanarkiem. U nas hodowla bastardów powinna się opierać na krzyżówce kanarka z ptakami egzotycznymi i tylko w wyjątkowych wypadkach, dla celów naukowych (za zezwoleniem Naczelnego Konserwatora Przyrody z Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego) może być mowa o hodowli krzyżówki kanarka z ptakami krajowymi.

Pełny tekst obowiązującej ustawy dotyczącej ptaków.
Ustawa o ochronie środowiska - strona Ministerstwa Ochrony Środowiska.

Według Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną obowiązuje zakaz chwytania, nabywania, zbywania, przetrzymywania, przemieszczania z naturalnych stanowisk itd. gatunków objętych ochroną. Nie wolno więc przetrzymywać dla celów hodowlanych bez zezwolenia następujących gatunków ptaków chronionych: szczygła, makolągwy, czyżyka, kulczyka, gila.

Przykładem krzyżówki kanarka z innym ptakiem egzotycznym jest wspomniane już skrzyżowanie samicy żółtego kanarka domowego z samcem czyżykiem kapucynkiem (Spinus cucullatus) pochodzącym z Ameryki Południowej. W rezultacie, po różnych jeszcze kojarzeniach powstałych mieszańców z kanarkami, otrzymano osobniki czysto czerwone. Warto więc próbować hodowli bastardów używając ptaków nie objętych ochroną, a więc ptaków egzotycznych.